Yunus Emre Enstitüsü ile Fransa Milli Kütüphanesi arasında işbirliği ve projelerin geliştirilmesi kapsamında “Fransa Milli Kütüphanesi’nde Bulunan Türkçe El Yazmaları” konulu bir konferans düzenlendi. Konferansa katılan Fransız Milli Kütüphanesi’nin Türkçe matbu ve yazma eserler sorumlusu Sara Yontan, “Kanuni Sultan Süleyman’ın I. François’a yazdığı ilk mektubunda bulunduğu Fransa Milli Kütüphanesi; 30 bini aşkın Türkçe kitaba ve 17’nci yüzyıla kadar tarihlenen iki binden fazla Türkçe el yazması esere ev sahipliği yapıyor” dedi.
Fransa Milli Kütüphanesi (BnF)’nin Türkçe matbu ve yazma eserler sorumlusu Sara Yontan ve Doğu El Yazmaları Bölüm Başkanı Laurent Hericher, Yunus Emre Enstitüsü (YEE) ile Fransa Milli Kütüphanesi arasında işbirliğinin sağlanması ve çeşitli projelerin geliştirilmesi kapsamında düzenlenen bir konferans için Türkiye’ye geldi.
Yunus Emre Enstitüsü tarafından Milli Kütüphane’de düzenlenen konferansta konuşan Sara Yontan, Fransa Milli Kütüphanesi’nde Kanuni Sultan Süleyman’ın Fransız Kralı I. François’a yazdığı mektuptan 1600’lerin Türkçe’sini Latin harflerine aktaran Antoine Galland’da kadar geçmişi asırlar öncesine dayanan Türk koleksiyonlarının bulunduğunu söyledi. Yontan“Kanuni Sultan Süleyman’ın I. François’a yazdığı ilk mektup Fransızca bölümündeydi. Onu bir şekilde Türkçe bölümüne aldık. Kütüphanemizde İbranice harflerle İstanbul’da yazılmış bir Arapça-Türkçe sözlük de bulunuyor. Türkçe el yazma eserlerin arasında tarih, İslam, tezkire, hikâye ve şiir gibi çeşitli türlerden eserlerimiz var. 2015 yılında matbu ve süreli yayın cilt sayısı 13 milyonu geçti. Ayrıca Türkiye’deki masonların, masonluk sertifikalarının ve Fransız Mason locasının arşivi de Fransa Milli Kütüphanesi’nde yer alıyor” dedi.
30 bini aşkın Türkçe kitap, iki binden fazla Türkçe el yazması
Konuşmasında Fransa Milli Kütüphanesi’nde dijital ortama aktarılan eserlere de değinen Yontan, kütüphanede yer alan eserlerin bir kısmının dijital ortamda bulunduğunu, diğer eserlerin kopyalarına kütüphaneye başvuru yoluyla ulaşabildiğini açıkladı. Türkçe el yazma eserlerin sadece 244 tanesinin dijital ortama taşındığını kaydeden Sara Yontan, Fransa Milli Kütüphanesi’nin 30 bini aşkın Türkçe kitap ve 17’nci yüzyıla kadar tarihlenen iki binden fazla Türkçe el yazması esere ev sahipliği yaptığını söyledi. Fransız elyazmaları bölümünde Türkçe parçaların da bulunduğunu ifade eden Yontan, “Başlangıçta Fransız elyazmalarında yer alan, daha sonra Türk elyazmalarına geçirdiğimiz Kanuni Sultan Süleyman’ın I. François’ya gönderdiği ilk mektup ya da Said Efendi’nin kral kütüphanecisi Bignon’a gönderdiği anlaşma gibi değerli eserler var” dedi.
Türkçe el yazmaları Fransa Milli Kütüphanesi’ne nasıl geldi?
Sara Yontan Türkçe koleksiyonun oluşması hakkında şunları söyledi;
“Türkçe koleksiyonumuzun çekirdeğini oluşturan ilk 150 kadar elyazması, 17. yüzyılda iki özel kütüphanenin kurum tarafından satın alınışıyla Fransa Milli Kütüphanesi’ne girdi. O zamanlar her aydının evinde bu dilleri bilmeseler de Arapça, Türkçe eserler bulunurdu. Bir sonraki yüzyılda ise kraliyet Yakındoğu’dan kitap almak üzere Fransa’dan Osmanlı’ya resmi olarak elçiler gönderirdi. Türkçe kitaplar bu şekilde Fransa Milli Kütüphanesi’ne ulaştı. Matbu eserler ise Osmanlı’daki ilk Arap harfli matbaa faaliyetinden, yani 1729’dan itibaren bir anlaşmayla kütüphanemize girdi. Matbu koleksiyonumuzun çekirdeğini Müteferrika Matbaası’nda basılan 17 kitap oluşturuyor. Bir de sefir olarak ya da başka görevlerle Osmanlı İmparatorluğu’na gelmiş kişilerin topladığı kitaplar oldu. Amaç öncelikle Türkçe kitap almak değilse de bulundukları yer sayesinde Türkçe ile ilgileniyorlardı. Bu işi yapanların bazıları Türkçe bilmiyordu ama çok önemli kişilerin kitapları diyerek seçip alıyorlardı kitapları. Örneğin Katip Çelebi’nin bibliyografik eseri ‘Keşfi’z-Zünun’ bunlardan biri diyebiliriz.”
Fransa Milli Kütüphanesi’ndeki en ilginç el yazması
Fransa Milli Kütüphanesi’nde bulunan en ilginç el yazmalarından da söz eden Sara Yontan,dikkat çekici bir örnek verdi; Yontan “17. asırda Türkiye’de uzun seneler bulunan Antoine Galland’ın günlükleri en ilginç el yazmalarından sayılabilir. Fransa’da ‘Binbir Gece Masalları’nı Fransızca’ya çevirmesiyle ünlü Antoine Galland’ın 1686’da yazdığı Türkçe bir kitap bu. Hezarfen Hüseyin’in Osmanlı Devleti Teşkilatı hakkında yazdığı bir eserin transkripsiyonu. Galland kendi geliştirdiği bir sistemle, Arap alfabesiyle yazılmış Türkçeyi Latin harfleriyle yazmış ve tam 315 sayfa doldurmuş Bundan çok daha ‘ilginç’ bulacağınız birçok başka eser de mevcut kütüphanemizde” dedi.
Hezarfen Hüseyin Efendi’nin son kitabı
Bilimadamı Hezarfen Hüseyin Efendi’nin kitaplarından da bahseden Yoland “O sıralar yazdığı bir tarih kitabı nedeniyle Osmanlı’daki Avrupai çevreler, sefirler vs. ona çok değer veriyordu. Fransız sefiri ona hediyeler sunuyor, davet ediyorlardı. Hezarfen Hüseyin de yazdığı son kitabını sefire hediye etti. Sefir Türkçe bilmiyordu ancak Türkçe bilenler vardı etrafında. Koleksiyonlarımızda bu kitap da var ama hangi nüshası olduğunu araştırıyoruz” diye konuştu.
