ABD Deniz havacılığı bakım ve onarım tarihinde önemli bir dönüm noktası sona eriyor. ABD Donanmasındaki F/A-18 Hornet savaş uçaklarının 1991 yılında başlatılan Orta Gövde Değiştirme Programı (Center Barrel Replacement/CBR) kapsamında son olarak RA52 kuyruk nolu uçakla birlikte 30 yılda 141 adet uçağın orta gövdesi değiştirilmiş olacak.
Program, çok düşük uçuş saatlerine sahip, çarpışma hasarlı bir F/A-18 uçağının analiz için Kaliforniya, North Island Donanma Hava Üssüne getirilmesinin ardından geliştirildi. Hasar gören alan, kanatların ve ana iniş takımlarının bağlandığı orta gövde bölümüydü.
Uçağı parçalara ayırmak yerine mühendisler onarımı yapmanın bir yolunu bulmaya zorlandı. Kapsamlı bir incelemeden sonra, orta gövdenin değiştirilmesinin en uygun ve en az maliyetli seçenek olacağı belirlendi.
Proje, İki yıldan kısa bir sürede tamamlandı ve 4 milyon dolarlık bir maliyetle, uçağın değiştirme değerinin yüzde 10’undan daha az bir maliyetle gerçekleştirildi.
UÇAKLAR 10 BİN SAATTE HURDAYA AYRILIYOR
Yeni yetenek daha sonra eski Hornet uçaklarının (A-D modelleri) 6 bin uçuş-saatlik hizmet ömrünün uzatılmasında önemli bir rol oynayan CBR+ programına dönüştü.
CBR+ programı, tek bir uçağın kullanım geçmişinden türetilen ve kanat bağlantı noktaları gibi uçak gövdesinin kilit alanlarını etkileyen, stresle ilgili faktörlere dayanan bir formül olan bir uçağın Yorulma Ömrü Beklentisini (Fatigue Life Expectancy/FLE) hedef alıyor ve değiştirilmesini içeriyordu.
Önemli hizmet ömrü uzatma programları, 2006 yılında, bir uçağın operasyonel güvenliğini 8 bin uçuş saatine kadar sağlamak için bir dizi uçak gövdesi denetimini içeren Yüksek Uçuş Saati (High Flight Hour/HFH) programı ile başladı. 2006 yılında başlatılan Yüksek Uçuş Saati Programıyla uçağın operasyonel güvenliği 8 bin uçuş saatine kadar uzatıldı.
Üç yıl sonra CBR+ programı HFH denetimleriyle birleştirildi ve Hizmet Ömrünü Uzatma Programı (Service Life Extension Program/SLEP) başlatılarak uçağın ömrü 9 bin saate kadar çıkarıldı. (Normal olarak 10 bin uçuş saatine ulaşan uçaklar hurdaya ayrılıyor.)
ÇOK FAZLA TEKNİK USTALIK GEREKTİRİYOR
Orta gövdeler Northrop Grumman tarafından inşa edildi ve ilgili kitler yaklaşık 12 bileşen içeriyordu.
CBR+ programında 49 zanaatkârdan oluşan bir kadro çalıştı. Demontaj ve montaj aşamaları iki ayrı binada gerçekleştirildi.
Çok fazla teknik ustalık gerektiren CBR+ programında birçok türden 20 ila 22 bin bağlantı elemanı kaldırıldı. İşin yüzde 85’i uçak tamircisi, elektrikçi, makinist ve sac metal teknisyeninden oluşan çok çeşitli bir işgücü tarafından gerçekleştirildi.
Her bir CBR+, uçak başına toplam 2,5 ila 3 milyon ABD Doları arasında bir maliyetle ortalama 25 bin adam-saat’te gerçekleştirildi.
Halen orta gövde sürecinden geçen altı uçak bulunuyor. 7 bin 782 uçuş saatine sahip RA52 kuyruk nolu uçak tamamlanıp filoya geri döndüğünde program sona erecek. Bugüne kadar 135 uçakta uygulanan CBR+ programında son altı uçakla birlikte toplam 141 uçak elden geçirilmiş olacak. (Haberola-Necdet Gürsoy)
