Kimdir Ferhat Turanlı? Yakından tanıyalım. Bütün yaşamını Türkoloji ve Türk tarihi ilminin yükselişine,
tebliğine ve tanıtımına ayırmıştır. Ve bu yolda her türlü zorluklara metanetle direnmiş, Türk’ün
dünyaya açılımı, yükselişi tarihini bilim adına derinden araştırmıştır. Bütün ilmi araştırmalarını
İstanbul’da ve Ukrayna’da yapmıştır; bu amaçla kadim Ukrayna-Türk topraklarını adım-adım
dolaşmış, kütüphaneleri didik-didik araştırmıştır… Turanlı soyadını taşıması hiç de tesadüfî değildir.
Dostum Ferhat, Turan devletinin yaratılışı ve pekişmesi âmâlı yoluna atamış gerçek Türk
kahramanıdır, diye bilirim. Ferhat Kardeşhan oğlu Turanlı, 26 Aralık 1960 yılında Azerbaycan’ın
Sabirabad reyonu Çiçekli köyünde dünyaya merhaba dedi. 1977-de İlk ve Orta Okulu Muğan Genceli
Okulunda okudu ve iki yıl Bakü’de çalıştı. 1979 yılında Harbi Hizmete çağrılır ve Ukrayna’nın Lviv ve
İvano-Frankivsk Harbi hissede hizmet ediyor. Bana göre Ukrayna’yı tanımak, eski Kiyev-Putivl Türk
devletinin tarihi topraklarında bulunmaktan büyülendi, diye bilirim. Askeri hizmet bitti, fakat
Ferhat’ın Ukrayna topraklarına içtenlikle bağlılığı onu buralarda kalmasına vesile oldu. TURAN RUHU,
FERHAT’I UKRAYNA TOPRAKLARINA BAĞLADIBir müddet Ukrayna İç İşleri Bakanlığında çalıştı. Ayrıca
Prikarpatya Polis Akademisinde eğitim aldı. 1986 yılında aile kurdu, bu mutlu aile birlikteliğinden
torunu bile vardır. Ukrayna vatandaşlığını aldı. Ama pedagoji faaliyetini elden bırakmadı. Bu sebeple
1992 yılında Vasili Stefanik adına İvano-Frankiysk Devlet Pedagojik Üniversitesinde eğitimini başa
vuruyor, aynı Üniversitede Yüksek Lisana devam ediyor. Dünya tarihi kitaplarını ele alıyor ve bu
toprakların kadimlerde Türklere ait olduğunu öğreniyor. Kadin Türk kaynakçalarda bu topraklarda
Oğuz Kağan’ın yiğitlerinin at oynattıklarını öğreniyor. Bu sebeple- “Türk yazılı kaynakçalarda XVII yy.
Ukrayna Kazak Devleti-Krım Hanlığı-Türk Osmanlı İmparatorluğu İlişkileri” üzerine Doktora konusunu
1994-1996 yıllarında İstanbul Üniversitesinde devam ettiriyor. Türk arşivlerini didik-didik araştırıyor.
Bütün bu tarihi kaynakçaları araştırırken bütün yaşamını bu alana atarak bunu manevi görev olarak
idrak ediyor, azimle bu yolda çalışmalarına hız veriyor. Sonuç: 1997 yılında Ukrayna Milli Bilimler
Akademisi Mihaylo Hruşevski adına kadim El Yazıları ve Kaynakçaşinaslık Enstitüsü Bilim Şurasında
Yüksek Lisans (Bilimler Namizedi) Tezini savunuyor. 2017 yılı Ekim ayında “Türk –Osmanlı yazılı
kaynakçalarda XVI-XVIII yy. Kazak dönemi Ukrayna Tarihi” konulu Doktorasını, Taras Şevçenko Kyıv
Milli Üniversitesi Bilim Şurasında savunmuştur. Yaşamının 40 yılı Ukrayna’da geçmiş Ferhat Turanlı,
yorulmak bilmeden Türk Tarihinin derinliğiyle araştırmalarına azimle devam ediyor. Şimdi ise “XVI-XIX
yy. Türk Osmanlı İmparatorluğu, Ukrayna Kazak Devleti, Krım Hanlığı ve Doğu Avrupa Devletleri
arasındaki İlişkiler” konularını derinliği ile araştırıyor. UKRAYNA BİLİMİNE KATKILARI UNUTULAMAZ
Hazırda Kyiv-Mohilyanska Bilim Akademisi Milli Üniversitesi Humanitar Bilimler Fakültesi
Profesörüdür. Ayrıca, Profesör, Ferhat Turanlı’nın teşebbüsü ile 2019 yılında Milli Aviasya (Havacılık)
Üniversitesinin Uluslararası İlişkiler Fakültesi bünyesinde Doğu Bilimleri (Şarkşünaslık) ABD kurdu ve
Başkanıdır. Dünyanın çeşitli devletleri Üniversitelerinde, Bilim Kurumlarında İlmi Panellere,
Konferanslara katılıyor. Bulunduğu ve yaşadığı ülkelerde ülkemizin tarihini, milli -manevi değerlerimizi
liyakatle tebliğ ediyor. Örneğin, Kyiv’de ilk defa Diaspora teşkilatlarını yaratarak, etrafına Ukrayna
topraklarında bulunan Azerbaycanlı iş adamlarını, çalışanları toplamıştır. Avrupa’da ilk defa açılan,
“Azerbaycan Dili ve Edebiyatı” derslerini Ferhat Turanlı veriyor; ayrıca “Türk Enformasyon ve
Araştırma Merkezi”ni organize etmiştir. Toplam 200-den fazla ilmi araştırmaların, 3 ilmi araştırtma
kitaplarının yazarıdır. Türkoloji, İslamşinaslık, Ukraynaşinaslık, Uluslararası ilişkiler, politalogiya
alanlarında derslikler yazmış, ünlü bilim adamıdır. Zaman-zaman siyaset adamlarına, özellikle
Milletvekillerine Danışmanlık yapmıştır. 2006-2008 yıllarında Ukrayna Ali Radası’nda (Milli
Meclisinde) Milletvekili Gennadiy Udovenko’nu8n ve 2014 yılında Milletvekili Lidiya Girineviç’in
Danışmanlığını yapmıştır.1988 yılından başlayarak Ukrayna”da Diaspora Teşkilatının ileri
kurucularından biridir. Kyiv’de tesis ettiği “Azerbaycanlı ve Ukraynalı Aydınları Asambleyası”nın
Başkanıdır. Ayrıca, “Ukrayna Azerbaycanlıları Kongresi”nin tesisçilerinden biri sayılır. REKTÖR, “BEN
DE TÜRKÜM”, dedi Çalıştığım Gazi Üniversitesi ile Kyiv-Mohilyanska Akademisi ile Ortaklaşa
“Uluslararası Bilim Kongresi”ni organize ettik (2009). Hocalarımız bilim Dallarında dünya ünlüleri idi:
Zehra Odyakmaz-Türkiye Ombudsmanı; Hasan Ünal, Uluslararası Hukuk Danışmanı; Yusuf Halacoğlu,
Türk Tarih Kurumu Başkanı; Turan Akuzum, Ankara Üniversitesi Bölüm Başkanı, Prof. Dr. Refik Samet,
A.Ü. Bilgisayar Bölümü Başkanı; Doç. Dr. Bakit Baktıgül-Almatı Farabi Üniversitesi ve başka Hocalarla
Kyiv yolunu tuttuk. Bizleri büyük coşkuyla karşıladılar, otellere yerleştik ve Üniversiteye geldik.
Türkiye delegasyonunu rektör özel kabul etti. Hepimizle ayrı-ayrı görüştü. Bizler oturduk, fakat rektör
bizlere hasretle bakıyordu. Ayaktaydı ve aynen şöyle dedi:-Çok gururluyum ki sizlerle buluşuyorum,
çünkü ben kendim de Türküm… -dedi. Hepimiz kalktık, kendisini ayakta epey alkışladık… Sonra
kahvelerimizi içtik, tatlı-tatlı konuştuk. On gün Kyiv’de bulunduk ve tarihi mekânları, Taras
Şevçenko’nun Abidesini ziyaret ettik. Çok güzel Bilim Kongresini yaptık, ama rektörün o anlamlı
sözleri hala da hafızamdadır. Orada iken anladım ki Ferhat’ın Ukrayna’da Türk tarihini araştırmasının
ne kadar önemli ve ademiyetli olduğunu idrak etmekteyiz. Ferhat Turanlı, ömrünün kırk yılını kadim
Türk toprakları sayılan Ukrayna ülkesinde eğitimden bilimin yükselişlerine, yeni-yeni Ana Bilim
Dallarının organizesine, diasporanın teşkili ve çalışmalarına, çeşitli dünya devletlerindeki Panellere,
Sempozyumlara sunduğu önemli sunumlarına ayırmıştır. O kadar da kolay değildir: başka bir ülkenin
ortamına, mantalitesine saygıyla yanaşarak, yeni-yeni teklifler, düşünceler teklif etmek, ABD açmak
ve Ukrayna gibi tarihi zengin bir devletin bilimine katkıda bulunmak-bunlar sıradan işler değildir.
Yılların birikimi, deneyimi, ilmi araştırmaları-Ferhat Turanlının bütün bu çalışmaları devletlerin
dikkatinde olduğu aşikârdır. İşte bu sebepten de Ödüller peş-peşe akıp geliyor ve onun kıymetli
sinesini bezemektedir: “Ukrayna’da Şarkşinaslık (Doğu Bilimleri) İlminin yükselişindeki Hizmetine göre
(2002), “Kyiv-Mohılyanska Akademisi Milli Üniversitesi’nde Doğu ilminin yükselişindeki hizmetlerine
göre (2008) çok önemli Ödüller almıştır. 2016 yılında Dünya Azerbaycanlıların IV Kurultayında
Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından “Terakki” Ordeni ve daha nice Ödüllerle taltif olunmuştur.
FERHAT TURANLI PEK ÇOK KİTAPLAR ÜZERİNDE ÇALIŞMALARA DEVAM EDİYOR
Aziz dostum, doğumunun 60. Yılını kutluyorum. Seni ileride büyük çalışmalar, bilim dalında yükselişler
bekliyor. Sana kardeşçe teklifim de vardır: kesinlikle siyasete girme, çünkü seni vatandan uzaklarda
yükseklere yücelten bilimdir, ilimdir, tarihi çalışmalarındır. Siyasette hemen de düşüşler oluyor. Ama
bilimde daima zirvelere doğru yükselişler vardır. Bundan güzel ne ola bilir?Seni ve aile fertlerini yeni
2001 yılını kutluyorum. Can sağlığı, aile saadeti arzuluyorum. İlmi çalışmalarında daima yükselişlere
yücelmeni temenni ederim. Kaynak: Dünya Türkolojisinde tanınan bilim adamı Prof. Dr. Ferhat
Turanlı’nın doğumunun 60. yılı – Eflatun Neimetzade
